Tekerlemeler, Masal Tekerlemeleri, Tekerleme Türleri Nelerdir?
Tekerleme Nedir?
Tekerleme ; tekerlemek eylemi veya herkesçe ve sık sık kullanılan, basmakalıp söz anlamında kullanılır. Masal, hikaye, bilmece gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü, kafiyeli, ağızda yuvarlanan yerine göre saçma anlam ifade eden sözlerdir. Genellikle bu sözler eş sesli kelimelerden oluşur.
Tekerlemelerin Genel Özellikleri Nelerdir?
• Tekerlemeler halk edebiyatına ait bir türdür.
• Çocuklar tarafından kullanılan bir tür olarak bilinmesine rağmen, halk ozanları da zaman zaman şiirlerine mizahi unsur katmak için tekerlemelerden yararlanırlar.
• Tekerlemelerde konu genellikle pek belirli değildir.
• Genellikle gerçek hayatla bağdaşmayan hayali öğeler ve düşünceler sıralanır.
• Tekerlemeler şaşırtır, insanların hoşça vakit geçirmelerine fırsat sunar ve oldukça eğlendirir.
• Tekerlemeler, bir çeşit söz cambazlığı olarak adlandırılabilir.
• Tekerlemelerde amaç; insanlara acayip, gerçek hayatta olması mümkün olmayan olay ve durumları ard arda sıralayarak, akıl ve mantık dışı sonuçlara varıp, şaşırtıcı bir etki yaratabilmektir.
Tekerlemelerin Dildeki Önemi
• Tekerlemeler sık sık yapılan tekrarlarla kazandırdıkları ezber alışkanlıklarıyla çocukların psikomotor becerilerinin gelişmesine katkıda bulunurlar.
• Kullanılan dilin, boğumlaması, telaffuzu ile bir bütün halinde öğretilmesine katkıda bulunur.
• Dilin, gülmece ve eleştirel boyutunu tanıtır.
• Dili, matematiksel problemlere dönüştürerek, egzersizler yaptırarak güçlendirir.
• Tekerlemeler dilin kullanımını fiziksel olarak destekler.
Tekerlemelerin Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
• Tekerlemeler; çocukların, zeka, bellek, dikkat, duygu, davranış ve bilgilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
• Çocukların ana dillerini güzel ve doğru biçimde kullanabilme becerilerini geliştirir.
• Tekerlemeler; çocuklarda var olan ana dil sevgisini besler.
• Çocukların kelime dağarcığının gelişimine katkı sağlar.
• Çocukların hayal dünyalarını zenginleştirir.
• Çocuklarda ki birlikte gülme, eğlenme, iş görme bilincini geliştirir.
• Tekerlemeler, çocukları sosyal yönden geliştirerek, arkadaş ilişkilerine destek verir ve onları daha da paylaşımcı hale getirir.
• Çocuklara topluluk karşısında çekinmeden konuşabilme cesareti aşılar.
Tekerlemeler 4 çeşittir.
Oyun tekerlemeleri; genellikle çocuk oyunları arasında yer alır.
Örnek;
Yağ satarım
Bal satarım
Ustam ölmüş
Ben satarım
Hoca gitmiş kömüre
İnşallah içine gömüle
Tabakta vişne
At gibi kişne
Masal tekerlemeleri; halk masallarında olağanüstü ,karmakarışık ve şaşırtıcı giriş cümleleriyle başlar.
Örnek;
Az gittim uz gittim… Dere tepe düz gittim. Çayır çimen geçerek, lale sümbül biçerek; soğuk sular içerek, altı ayla bir güz gittim. Bir de dönüp ardıma baktım ki, ne göreyim, gide gide bir arpa boyu yol gitmişim!..
Tören tekerlemeleri; çeşitli bayram ve törenlerde söylenir.Örneğin güreş öncesinde kalabalık topluluk karşısında söylenen tekerleme;
“İki yiğit çıktı meydane, ikisi de birbirinden merdane. .
Sonuncusu ise; bağımsız söz cambazlığına dayanan tekerlemelerdir. Burada da, ses yapısı bakımından kolay olmayan kelimeleri ardı ardına söyleyebilmek esastır.
Örnek: “Şu köşe kış köşesi, şu köşe yaz köşesi, şu şişe su şişesi.”